De aanmeldingen stromen binnen bij Rood Vooruit. Nu het partijbestuur van de PvdA samen met GroenLinks al in juni wil beslissen over een nieuwe, linkse partij heeft dit clubje kritische PvdA’ers het druk. Of beter: heeft Ad Melkert het druk. De oud-partijleider zit elke week ‘hoogstpersoonlijk’ en ‘totaal belangeloos’ nieuwe sympathisanten in te schrijven. ,,Ik vind het nog leuk ook.”

Terwijl een overgrote meerderheid van de leden congres na congres de almaar hechtere samenwerking met GroenLinks steunt, voeren Melkert en de zijnen een achterhoedegevecht. Zij menen dat er een cultuurclash is tussen de ‘volkse’ PvdA en het ‘activistische’ GroenLinks. Als de partijen samensmelten, vrezen zij, zou de sociaaldemocratie weleens uit Nederland kunnen verdwijnen.

Melkert vindt het onderwerp belangrijk genoeg om er de strijd voor aan te gaan. ,,De sociaaldemocratie heeft in de afgelopen 130 jaar zoveel betekend, laten we dat nu als zand door onze vingers glijden?”

Hij moet even in zijn herinnering graven, maar ‘denkt’ dat hij het initiatief nam voor Rood Vooruit. ,,Nadat Lutz Jacobi uit het partijbestuur was gestapt.” Het markante oud-Kamerlid uit Friesland keerde zich in de zomer van 2023 tegen de samenwerking met GroenLinks. Melkert las haar afscheidsbrief en dacht: hier ben ik het mee eens.

Eerst probeert Melkert zélf in het PvdA-partijbestuur te komen, om zijn kritiek van binnenuit te laten horen. Hij solliciteert begin 2024 op een vrijgekomen plek in het bestuur. Twee keer moet hij bij de selectiecommissie komen. ,,Ze zaten met mijn kandidatuur in de maag.” Uiteindelijk wordt Melkert ‘benoembaar’ geacht, maar niet voorgedragen. Als Melkert dat hoort, trekt hij zijn kandidatuur in. ,,Ik wilde geen gedoe op het congres.”

Een paar dagen na die afwijzing, op 13 mei, steken Melkert, Jacobi en andere gelijkgestemden de koppen bij elkaar in de Friese hoofdstad. ,,Dit Leeuwardenberaad was de start van Rood Vooruit.”

Inmiddels zijn er honderden sympathisanten, een fractie van de bijna 48.000 PvdA-leden, maar het zijn niet de minsten: oud-Kamervoorzitter Gerdi Verbeet, oud-partijvoorzitters Hans Spekman, Felix Rottenberg en Ruud Koole, oud-wethouders Reshma Roopram en Rob Oudkerk. ,,Wij komen op voor mensen die bezig zijn met het einde van de maand en niet met het einde van de wereld”, verwoordde Verbeet het eind vorig jaar op een PvdA-partijraad in Zwolle tegen deze site.

Dat zoveel oudgedienden die in het verleden zó belangrijk waren voor de partij zich openlijk tegen de samenwerking keren, wordt volgens ingewijden door het partijbestuur als pijnlijk ervaren.

Toch is PvdA-voorzitter Esther- Mirjam Sent vooralsnog doof voor de ‘bezint eer gij begint’-boodschap van Rood Vooruit. Sterker: samen met het bestuur van GroenLinks werd vorige week besloten tot een stroomversnelling. Niet in 2026, zoals eerder afgesproken, maar al in juni moeten de leden van de twee partijen beslissen over de toekomst. In het plan dat nu voorligt, gaan GroenLinks en PvdA op in een nieuwe partij. De PvdA zou dan worden opgedoekt – vlak voor de 80ste verjaardag volgend jaar.

Op een zaterdag in februari, als Rood Vooruit samenkomt in het Utrechts Stedelijk Gymnasium, zijn die plannen dan nog onbekend. Wel heeft GroenLinks-PvdA-partijleider Frans Timmermans al gezegd dat hij ‘zo snel mogelijk’ een nieuwe partij wil. Een vrouw heeft ‘onze Frans op de televisie’ gehoord en is ‘geschokt’. Ze draagt ‘met trots’ het speldje dat ze kreeg toen ze dit jaar vijftig jaar lid was van de PvdA. ,,Maar dan ga ik de 51 jaar niet halen.”

Het is in Utrecht de derde bijeenkomst van de vrijwilligersclub. Een harde kern van Rood Vooruit doet alles zelf. Als deze site zich via de website aanmeldt voor de discussiemiddag, volgt een mail terug met ‘graag tot ziens’ en ‘met vriendelijke groet, Ad Melkert’. De posters met logo zijn op de muur geplakt door oud-wethouder Reshma Roopram. Partijprominent Lennart Booij sjouwt na afloop met stoelen. Gerdi Verbeet rolt de banners op en neemt ze in kartonnen dozen mee naar huis.

De eerste keer kwam een handvol partijgenoten opdagen, de tweede keer was het al drukker en deze zaterdagmiddag is de zaal gevuld met tweehonderd mensen. Oud-partijleider Job Cohen zit op één van de eerste rijen.

Wie achterin de zaal zit, ziet veel kale hoofden, grijze haren en gehoorapparaten achter oren. De meerderheid is man en de 65 gepasseerd, maar er zijn ook twintigers in de zaal. De tussenliggende leeftijdscategorie ontbreekt nagenoeg.

Verbeet en Reshma Roopram praten de middag aan elkaar. Verbeet draagt een rood jasje, Roopram een rood pak. Dertien sprekers staan op het programma, in drie uur tijd, zonder pauze.

Oud-partijvoorzitter Ruud Koole is één van hen. Toen hij begin deze eeuw jarenlang voorzitter, had hij het thuis vaak over de Partij van de Arbeid. Maar zijn dochter verstond dan ‘Partij van de Aardbei’. Want de toen 8-jarige had géén idéé wat ‘arbeid’ betekende. ,,Het is ook een ouderwets woord”, erkent Koole. Dus áls de PvdA een nieuwe naam zou moeten krijgen, is Partij van de Aardbei wat hem betreft ‘een héél goed alternatief’. ,,Want een aardbei is knalrood, met een mooi groen kroontje.”

Inmiddels noemt Koole zichzelf vol overtuiging ‘een groene sociaaldemocraat’. Maar op de vraag aan een GroenLinkser of hij bereid is zich ook zo te noemen, volgt – nota bene op de Dag van de Arbeid – een ‘nee’. ,,En toen dacht ik: hier gaat iets mis.” Zijn woorden krijgen in Utrecht een warm onthaal. Het zaaltje zit vol met PvdA’ers die vinden dat de sociaaldemocratie felrood moet blijven.

Sommige sprekers zeggen een jaar te zijn ‘gestalkt’ door Melkert om een praatje te komen houden. De Utrechtse burgemeester Sharon Dijksma memoreert de ‘ongelooflijke vasthoudendheid’ van de oud-partijleider. Ook Marjolein Moorman zegt te zijn ‘bestookt door Ad’ om te komen spreken. De Amsterdamse wethouder houdt juist een vurig pleidooi vóór samenwerking. Moorman krijgt een mager applaus. Later klinkt smalend dat haar praatje ‘een open sollicitatie voor het lijsttrekkerschap’ was.

Het is sowieso geen koekoek eenzang in Utrecht. Daardoor is het lastig een vuist te maken tegen het PvdA-bestuur. Rood Vooruit spreekt niet met één stem.

Zo wil oud-partijleider Melkert de koers naar het midden bijsturen. Daar, zegt hij, zitten meer kiezers dan op de linkerflank. Voormalig partijvoorzitter Spekman wil het roer juist naar links omgooien, meer richting de SP maar in elk geval weg bij de hoogopgeleide GroenLinksers. Hij vindt dat de partij meer aandacht moet hebben voor de zorgen van de gewone mensen.

Spekman verhaalt op de Rood Vooruit-bijeenkomst over een gezin (‘echt waar’) met drie volwassen kinderen in Utrecht. Ze wonen nog thuis omdat er geen huis in de stad te vinden is. Ze werken in de bouw en de thuiszorg en hebben voor dat werk allemaal een auto nodig. ,,En wat doet de gemeente Utrecht? Betaald parkeren invoeren en parkeervergunningen maximeren op twee per adres.”

De rode draad bij alle sprekers: er is te weinig aandacht voor het inhoudelijke verhaal. Lennart Booij was begin jaren 90 mede-initiator van PvdA-vernieuwingsbeweging NietNix. De inhoudelijke discussie die toen binnen de partij werd gevoerd, mist hij nu. ,,De partijen beginnen aan de verkeerde kant: het gaat over de vorm en niet over de inhoud. Met welk verhaal ga je nou naar de kiezer?”

Partijleider Timmermans werkt aan een essay waarin hij de koers wil uitstippelen. Hij belooft alvast ‘een nieuw huis’ te bouwen waar ‘iedereen uit de uiteenlopende socialistische, sociaaldemocratische, groene en vrijzinnige tradities zich thuis voelt’.

Dat ‘huis’ zou uiteindelijk best onderdak kunnen bieden aan alle flanken, denkt Booij, zoals de SDAP, CDU en vooral de VDB tachtig jaar geleden ook tijd nodig hadden om zich in de PvdA thuis te voelen. ,,Mits er tijd wordt genomen voor de inhoudelijke discussie.”

Maar bij Rood Vooruit denken ze dat de twee partijbesturen het helemaal niet over de inhoud wíllen hebben. Melkert: ,,We hebben drie gesprekken gehad met het partijbestuur, maar ik heb niet de indruk dat we dezelfde taal spreken.”

Het clubje kritische PvdA’ers vindt ook dat ze gesaboteerd worden. Zo weigert het PvdA-bestuur de discussiemiddagen van Rood Vooruit onder de aandacht te brengen van de leden. De kritische PvdA’ers struinen daarop het internet af om zélf e-mailadressen van PvdA’ers bij elkaar te sprokkelen en hen te benaderen.

Niet zonder resultaat. Afgelopen week kwamen er 130 sympathisanten bij, noteerde Melkert, een kwart is geen lid (meer) van de PvdA. ,,Wij proberen die afhakers er weer bij te krijgen.”

Daarnaast probeerde Melkert meer dan een jaar in contact te komen met partijleider Timmermans, ‘voor en achter de schermen’ om zijn zorgen te delen. Dat lukt uiteindelijk afgelopen zondag, met een list. Timmermans is dan te gast bij een interviewprogramma in De Balie, Melkert duikt in Amsterdam op als één van de verrassingsinterviewers. Hij had zichzelf opgeworpen bij de organisatie. Hun gesprek schuurt.

Timmermans vindt dat criticasters van de fusie de verschillen tussen de twee partijen ten onrechte uitvergroten. Dan is de PvdA ‘een sleets merk van ouwe mensen die geen afstand kunnen nemen van wat hun grootouders belangrijk vinden’. En worden GroenLinksers neergezet als mensen die ‘allemaal willen dat we in grotten gingen wonen en op gras gingen kauwen’. ,,Het zijn karikaturen die niet kloppen.”

De afstand tussen de twee partijen is ‘zoveel kleiner’, zegt hij, dan de afstand met rechts. ,,Zie hoe verstandig de PvdA en GroenLinks in deze stad besturen. Dat geldt ook voor Utrecht.” Daarmee onderstreept Timmermans per ongeluk precies het punt dat Melkert wil maken. ,,Maar Nederland is Amsterdam of Utrecht niet, hè?” In die linkse bolwerken wonen de meeste stemgerechtigden niet.

Volgende maand staat de vierde Rood Vooruit-sessie in het teken van het besluit dat de twee partijbesturen vorige week namen. Er worden nóg meer mensen verwacht. Of zijn strijd een achterhoedegevecht is? Ad Melkert haalt zijn schouders op. ,,De tijd zal het leren.”

Al onze podcasts vind je op ad.nl/podcasts.

Bekijk hier al onze video’s over de politiek: